تحلیلِ گفتگوی موسی و شبان در مثنوی معنوی بر مبنای تئوری منطق گفتگوییِ باختین

در نگاه نظریه پردازان دانش زبانشناسی (linguistics) در حیطه جامعه شناختی، پیام زبانی ـ چه دانسته و چه ناخودآگاه ـ حاوی یک سری از اطلاعات شخصی در رابطه با وضعیت اجتماعی، دید اجتماعی، فرهنگ و شرایط روحی و فردی گوینده پیام است؛ در میان نظرات مطرح شده در این باره، تئوری منطق گفتگویی (= مکالمه) میخائیل باختین، جایگاه ویژه­ای دارد که می­تواند با رویکردی علمی و متکثّر، جنبه­های گوناگون زبان و «عمل زبانی» را باز نماید؛ در میان میراث کهن ادبیات ایرانی، مثنوی معنوی از جمله متن­هایی ست که اگرچه ویژگی های خاصّ زمان و مکان را در شکل گیری آن می توان دخیل دانست امّا به هر روی، گستردگی مفاهیم و پیچیدگی­های خاصّ محتوا و شکل این اثر، آن را به متنی فرازمانی مبدّل ساخته که می تواند از مناظر گوناگون، مورد بررسی و تحلیل قرار گیرد؛ داستان موسی و شبان در مثنوی بنا به ساخت، محتوا و ماهیّت خاصّ خود از جمله سروده­های مولاناست که می تواند با تحلیلی مُدرن، برمبنای تئوری منطق گفتگویی باختین مورد تجزیه و تحلیل قرار گیرد.